نقش تغییرات مورفولوژی رودخانه‌ی مرزی هیرمند در روابط سیاسی ایران و افغانستان
نویسندگان
چکیده مقاله:
مرزها پدیدههایی هستند که اساساً ماهیّتی انسانی دارند که انسان بهواسطهی درک اختلافهای میان خود، آنها را ترسیم میکنند و در زمینه‌ی مطالعاتی جغرافیای سیاسی، بهعنوان یکی از موضوعهای محوری شمرده میشوند. در این میان، رودخانهها بهعنوان مرزهای طبیعی دو واحد سیاسی، بهدلیل ماهیّت تغییرپذیری و تنوّع مورفولوژیکی خود، آثار محسوسی بر روابط سیاسی دو کشور بهویژه بر سر مسائل مرزی دارند. رودخانه‌ی هیرمند، واقع در مرز ایران و افغانستان ـ به دلایل مختلف طبیعی و انسانی ـ از زمان شکلگیری مرز، همواره روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار داده است. یکی از عوامل مؤثر در مسائل مرز رودخانهای دو کشور، ناشی از شرایط مورفولوژیکی رودخانه‌ی هیرمند و تغییر مسیرهای متعدّد آن در ادوار کوتاهمدّت است، بهطوریکه مسائل پیچیده و متعدّدی را در نظام حقوقی آن ایجاد کرده است. این مقاله، درصدد پاسخگویی به این پرسش اساسی است که "آیا بروز اختلافهای مرزی ایران و افغانستان بر روی رودخانه‌ی هیرمند، ناشی از خصوصیات مورفولوژی (یا الگو) و سیمای طبیعی رودخانه است یا تنها درنتیجهی مناسبات سیاسی دو کشور؟" نتایج پژوهش نشان میدهد، مورفولوژی رودخانه‌ی هیرمند، بهویژه در بازه‌ی مرزی از نوع الگوی شریانی است که بیشترین تغییرات را نسبت به دیگر الگوهای رودخانهای دارد و مرز دو کشور کاملاً آگاهانه بر روی بخشهایی از تغییرپذیرترین بستر رودخانه قرار داده شده است. این امر موجب بروز اختلافهای مرزی میان ایران و افغانستان از ابتدا تا کنون بوده است و به احتمال در آینده نیز، زمینهساز مشکلات بیشماری برای هر دو کشور، بهویژه برای بخش ایرانی خواهد بود. بهطورکلّی مهمترین پیامدهای ناشی از تغییرات مورفولوژی این رودخانه که بر روابط سیاسی دو کشور تأثیرگذار بوده است عبارتاند از، اختلافات بر سر تعیین دقیق مرز در بستر تغییرپذیر رودخانه، اختلافات ناشی از ناپایداری الگوی توزیع حقآبه میان دو کشور و سرانجام اختلافات ناشی از تعیین وسعت و قلمرو محدودهی مرزی. روش پژوهش مقاله از نوع توصیفی ـ تحلیلی و بر پایه‌ی مطالعات کتابخانه‌ای و همچنین اندازهگیریهای تاریخی تغییرات مورفولوژی رودخانه‌ی هیرمند است که با استفاده از دادههای سنجش از دور و مقایسه‌ی تصاویر ماهوارهای TM-5 در دو بازه‌ی زمانی بیستساله انجام شده است.
منابع مشابه
هیدروپلیتیک هیرمند و تاثیر آن بر روابط سیاسی ایران و افغانستان
رودخانه هیرمند از افغانستان سر چشمه می گیرد و زندگی مردم منطقه سیستان وابسته به آن است. نوسان جریان آب هیرمند و کاهش آب جاری به سمت سیستان ( ایران ) در صد سال گذشته همواره مشکلاتی را در روابط سیاسی ایران و افغانستان درسطوح محلی و ملی بوجود آورده است. این پژوهش در پی یافتن علل نوسان آب هیرمند و کاهش جریان آن بسوی سیستان و تاثیر آن بر روابط سیاسی بین دو کشور می باشد . وقوع خشکسالی و کاهش جریان آب...
متن کاملبررسی نقش وجایگاه افغانستان در روابط استراتژیک ایران و هند
در سال های اخیر روابط دوکشور ایران وهند علی رغم گذشتۀ بسیار مطلوب، دارای فراز ونشیب های زیادی بوده است که یکی از مهمترین دلایل آن، حضور و نفوذ آمریکا در هند و دخالت های مستمراین کشور در مسائل منطقه ای می باشد. با این وجود، هنوز موارد متعددی در سطح منطقه وجود دارد که توجه دو کشور ایران وهند را برای همکاری های همه جانبه به خود جلب کرده است. یکی از مهمترین این موارد کشور افغانستان است که در منطقه ...
متن کاملبررسی نقش بارگذاری رسوبات معلق بر تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند، مطالعه موردی: رودخانه سیستان
هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند با برآورد میزان رسوبات معلق حمل شده ناشی از سیلاب‌های ورودی به این رودخانه در ایران است. بدین منظور، نمونه‌‌هایی از سیلاب‌های ورودی کشور افغانستان به ایران، برداشت و رسوبات معلق همراه آنها برآورد و روند تغییرات غلظت رسوبات در تغییرات زمانی و مکانی مختلف به‌صورت میدانی در طول مسیر رودخانه سیستان مورد بررسی قرار گرفت. بازه‌های مستعد ...
متن کاملچالش های مرزی ایران و افغانستان در دورۀ رضا شاه
اختلاف بر سر تعیین مرزها، ناآرامی و ناامنی در مرزها، مسئله رود هیرمند و مشکل مهاجرت اتباع دو کشور به شهرهای مرزی یکدیگر در دوره رضاشاه ) 6311 م/ 6901 ش- 6316 م/ 6910 ش( محورهای این مقاله را تشکیل می دهد. کشور افغانستان، یکی از مهم ترین همسایگان ایران، نقش مهمی در روابط خارجی ایران داشته است. بنابراین در این پژوهش تلاش شده است از دغدغه ها و چالش های این دو کشور در مرزها و اقدام های به کاررفته آگ...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 43(78، زمستان 1390) شماره 4
صفحات 197- 220
تاریخ انتشار 2011-12-22
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023